Trudne i niecodzienne sytuacje, a także wzmożona aktywność fizyczna sprawiają, że nasz organizm reaguje w specyficzny sposób, mobilizując rezerwy energetyczne i zwiększając czujność. Jednym z kluczowych elementów naszej odpowiedzi na trudności i wyzwania – zarówno fizyczne, jak i psychiczne – jest pobudzenie wydzielania się kortyzolu. Czym jest “hormon stresu” i jaką funkcję pełni w organizmie?
Czym jest kortyzol?
Kortyzol jest hormonem steroidowym produkowanym przez nadnercza. Wydziela się pod wpływem różnych stresorów, przez co określany jest również jako hormon stresu. Powoduje wzmocnienie działania adrenaliny i noradrenaliny, reguluje ciśnienie krwi, wzmaga wydzielanie się soku żołądkowego oraz ogranicza wchłanianie wapnia i fosforu. Kortyzol wpływa również na układ immunologiczny, dzięki czemu wykazuje działanie przeciwzapalne, wspierając układ odpornościowy. Wszystko po to, aby utrzymać organizm w stanie czujności i zapewnić mu energię do walki ze źródłem stresujących bodźców.
Kortyzol – norma jego poziomu różni się w zależności od pory dnia.
- W godzinach porannych wynosi od 138 do 690 nmol/l (5-25 µg/dl).
- W godzinach wieczornych – od 69 do 345 nmol/l.
- Najniższy poziom kortyzolu występuje około północy – wynosi 30-120 nmol/l.
Syntetycznym odpowiednikiem kortyzolu jest hydrokortyzon, który stosuje się m.in. w leczeniu niedoczynności kory nadnerczy.
Kortyzol – badanie poziomu
W przypadku podejrzenia zbyt wysokiego lub zbyt niskiego poziomu kortyzolu w organizmie konieczne jest wykonanie odpowiednich badań. Poziom hormonu stresu możemy sprawdzić poprzez badanie z krwi, moczu lub śliny. Ze względu na zmienne stężenie kortyzolu w trakcie dnia, próbki do badań powinny być pobrane dwukrotnie – w godzinach porannych oraz około północy.
Wysoki kortyzol – objawy
Podwyższony poziom kortyzolu w niektórych sytuacjach jest normalnym zjawiskiem. Jednak utrzymujący się przez dłuższy czas wysoki kortyzol ma negatywny wpływ na nasze zdrowie. Może wywołać otyłość, rozwijać zespół metaboliczny, powodować problemy ze snem, koncentracją i pamięcią oraz obniżać odporność organizmu.
Objawy wysokiego poziomu kortyzolu to m.in.:
- osłabienie mięśniowe,
- bezsenność,
- nadciśnienie tętnicze,
- osłabienie układu odpornościowego,
- nerwica,
- częste zmiany nastrojów.
Najczęstszymi przyczynami podwyższonego poziomu kortyzolu są: przewlekły stres, niedobory snu, niezdrowy tryb życia, długotrwały wysiłek fizyczny, a także guz nadnerczy.
Objawy obniżonego poziomu kortyzolu
Zmniejszone wydzielanie kortyzolu to stan, które może wynikać z wielu przyczyn. Należą do nich: niedoczynność kory nadnerczy, gruźlica, nowotwór nadnerczy lub brak enzymów, wytwarzających ten hormon. Objawy niedoboru kortyzolu rozwijają się stopniowo, przez co w początkowych etapach mogą być trudne do zidentyfikowania. Należą do nich m.in. zmęczenie, utrata wagi, niskie ciśnienie krwi czy niechęć do wysiłku fizycznego.
Zarówno niedobór, jak i nadmiar kortyzolu, mogą prowadzić do problemów zdrowotnych. Utrzymanie właściwego stężenia hormonu stresu jest więc szczególnie istotne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu oraz utrzymania równowagi emocjonalnej.
Jak obniżyć kortyzol w organizmie?
Dla zachowania optymalnego poziomu kortyzolu warto w stresujących sytuacjach sięgać po techniki relaksacyjne, takie jak medytacje czy ćwiczenia oddechowe. Ważne jest również zachowanie zdrowego trybu życia i wprowadzenie do codziennych zajęć umiarkowanej aktywności fizycznej, w postaci np. krótkich spacerów.
W trudnym, stresującym okresie można sięgnąć po leki obniżające kortyzol lub ziołowe preparaty o działaniu relaksującym i uspokajającym. Warte uwagi zioła to:
1. melisa – najpopularniejsza roślina wspierająca walkę ze stresem. Pomaga złagodzić niepokój, wspiera dobre samopoczucie oraz ułatwia zasypianie. Melisa jest dostępna w wielu różnych formach – od ziołowych cukierków Verbena, przez zioła do zaparzania aż po formę tabletek,
2. ashwagandha, wspierająca odporność organizmu na stres oraz łagodząca jego skutki. Wspomaga również procesy uczenia się oraz zapamiętywania. Ashwagandhę możemy stosować bez dodatków, np. w formie tabletek Olimp Gold lub w połączeniu z innymi wspierającymi składnikami w postaci suplementu diety Olimp Chela-Mag B6 Ashwagandha+żeń-szeń.
3. chmiel – najczęściej pojawia się w formie saszetek z ziołami do zaparzania, w towarzystwie melisy, mięty oraz rumianku,
4. żeń-szeń w kapsułkach, który dodatkowo wspiera sprawność fizyczną i umysłową organizmu,
5. różeniec górski, znajdujący się w składzie tabletek Nervina Antistres Forte – oprócz działania uspokajającego wpływa również pozytywnie na układ krążenia.
Kortyzol pełni w naszym organizmie ważną funkcję, wspierając go podczas trudnych i niecodziennych sytuacji. Zrozumienie jego roli pozwoli lepiej zadbać o własne samopoczucie oraz kondycję fizyczną.
Źródła:
1. https://www.medonet.pl/badania,kortyzol--hormon-stresu----norma-badania,artykul,1570192.html
2. Uszyński M. Stres i antystres – patomechanizm i skutki zdrowotne. Wrocław: MedPharm Polska; 2009. ISBN 978-83-60466-43-8.
3. Lee D.Y., Kim E., Hoi M.H., Technical and clinical aspects of cortisol as a biochemical marker of chronic stress. BMP Reports 2015;48(4): 209-216.
