
Każdego roku grypa dotyka miliony ludzi na całym świecie prowadząc do hospitalizacji, a w ciężkim przebiegu nawet doprowadza do zgonu. Większość osób wraca do zdrowia po grypie bez konsekwencji. Na początku 2025 r. w Polsce odnotowano wzrost liczby wizyt na pogotowiu z powodu chorób takich jak grypa, RSV. Ciężka grypa może powodować zapalenie płuc, które może prowadzić do sepsy lub śmierci, często wywoływanej przez wtórne zakażenie bakteryjne w ciężkich przypadkach grypy. Wirus RSV chociaż mniej znany, również stanowi poważne zagrożenie, szczególnie dla małych dzieci, u których może powodować ciężkie zapalenie oskrzelików i zapalenie płuc. W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej wirusom grypy i RSV, porównując ich cechy, objawy oraz sposoby ochrony przed nimi.
Czym jest wirus RSV?
Wirus RSV (Respiratory Syncytial virus) to powszechny wirus układu oddechowego, który infekuje nos, gardło i płuca. Objawy RSV utrudniają odróżnienie go od przeziębienia lub innych wirusów układu oddechowego (takich jak grypa lub COVID-19). RSV rozprzestrzenia się jesienią i zimą wraz z innymi wirusami układu oddechowego. Zazwyczaj szczyt zachorowań obserwuje się w grudniu i styczniu.
Jakie są objawy RSV?
Osoby zarażone wirusem RSV wykazują objawy w ciągu czterech do sześciu dni od momentu przedostania się wirusa do organizmu. Pierwsze objawy RSV są podobne do łagodnych objawów przeziębienia, w tym kichanie, katar, gorączka, kaszel i spadek apetytu. Bardzo małe niemowlęta mogą być rozdrażnione, zmęczone i mieć trudności z oddychaniem. Objawy te zwykle nie pojawiają się wszystkie w tym samym czasie, zamiast tego pojawiają się etapami. Zazwyczaj objawy te ustępują samoistnie w ciągu kilku dni. Szczekający lub świszczący kaszel może być jednym z pierwszych objawów poważniejszej choroby. W takich przypadkach wirus rozprzestrzenił się na dolne drogi oddechowe, powodując zapalenie małych dróg oddechowych wnikających do płuc. Może to prowadzić do zapalenia płuc lub zapalenia oskrzelików.
Objawy RSV wymagające pilnej opieki
- Trudności z oddychaniem
- Nie picie wystarczającej ilości płynów
- Zmniejszona aktywność
- Rozszerzanie nosa
- Niebieskawe usta i paznokcie
Niemowlęta z ciężkim RSV będą miały krótki, płytki i szybki oddech. Można to rozpoznać po „zapadnięciu się” klatki piersiowej między żebrami i pod żebrami (cofanie się ścian klatki piersiowej), „rozszerzaniu się” nozdrzy przy każdym oddechu (rozszerzanie się nosa) i nienormalnie szybkim oddechu. Ponadto ich usta, wargi i paznokcie mogą przybrać niebieskawy kolor z powodu braku tlenu.
Jak diagnozuje się RSV?
Diagnostyka wirusa RSV (respiratory syncytial virus) opiera się na kilku metodach, które pozwalają na potwierdzenie obecności wirusa w organizmie. Poniżej przedstawiono najczęściej stosowane metody diagnostyczne:
1. Wywiad i badanie kliniczne:
- Lekarz przeprowadza wywiad dotyczący objawów, historii choroby oraz ewentualnych kontaktów z osobami chorymi.
- Badanie kliniczne obejmuje ocenę objawów, takich jak kaszel, duszność, gorączka i inne.
2. Testy laboratoryjne:
- Można wykonać szybkie testy, które wykrywają antygeny wirusa RSV, w próbkach pobranych z nosa lub gardła pacjenta. Wyniki tych testów mogą być dostępne w krótkim czasie.
- PCR (reakcja łańcuchowa polimerazy) , jest to bardziej czuła metoda, która pozwala na wykrycie materiału genetycznego wirusa w próbce. Test PCR jest często stosowany, gdy potrzebna jest pewność diagnozy.
- Hodowla wirusa: Chociaż jest to mniej powszechna metoda, można próbować hodować wirusa z próbek materiału biologicznego. Jest to czasochłonna metoda stosowana głównie w badaniach.
3. Badanie obrazowe:
- W niektórych przypadkach, zwłaszcza u dzieci z ciężkimi objawami, lekarz może zlecić wykonanie zdjęcia rentgenowskiego klatki piersiowej, aby ocenić stan płuc i sprawdzić czy występuje stan zapalny.
Kto jest narażony na zakażenie RSV?
Większość dzieci zarazi się RSV przed ukończeniem drugiego roku życia, po prostu z powodu kontaktu z innymi dziećmi. Przebywanie w zatłoczonych miejscach z osobami, które mogą być zarażone lub kontakt z innymi dziećmi lub rodzeństwem, które mogą być zarażone, to powszechne sposoby zarażenia się wirusem.
Jak zapobiegać zakażeniu wirusem RSV?
Wirus RSV jest wysoce zaraźliwy. Szacuje się, że każdego roku 58 000–80 000 dzieci poniżej piątego roku życia jest hospitalizowanych z powodu zakażenia RSV. Ponadto szacuje się, że 60 000–160 000 osób starszych jest hospitalizowanych z powodu RSV. Istnieją opcje, które pomagają chronić osoby o najwyższym ryzyku zachorowania na ciężką chorobę RSV. Opcje te są przeznaczone dla niemowląt, małych dzieci i dorosłych w wieku 60 lat i starszych. Główną opcją ochrony przed wirusem jest szczepienie przeciwko wirusowi RSV dotyczy osób dorosłych i starszych.
Istnieje kilka dodatkowych kroków, które należy podjąć, aby zapobiec jego rozprzestrzenianiu się. Najbardziej skuteczne środki ochrony to jedne z najprostszych, takie jak:
- unikaj bliskiego kontaktu z osobami zakażonymi,
- unikaj dzielenia się kubkami, butelkami i zabawkami, które mogły zostać skażone wirusem, ponieważ wirus może przetrwać na powierzchniach przez kilka godzin,
- dokładne mycie rąk wodą z mydłem po kontakcie z osobą zakażoną,
- jeśli jesteś chory, zostań w domu,
- często dotykane powierzchnie należy dezynfekować.
Jak leczy się RSV?
Łagodne zakażenia RSV ustąpią w ciągu tygodnia lub dwóch bez leczenia. Możesz stosować dostępne bez recepty leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe, aby łagodzić objawy. Skonsultuj się z lekarzem, jeśli nie jesteś pewien, czy produkt dostępny bez recepty jest bezpieczny dla Twojego dziecka. Lekarz może również zasugerować krople z solą fizjologiczną do nosa lub odsysanie w celu oczyszczenia zatkanego nosa. Pomocna jest również opieka wspomagająca, taka jak nawodnienie i zapewnienie komfortu. W ciężkich przypadkach, najczęściej u niemowląt poniżej 6 miesiąca życia i osób starszych, konieczna może być hospitalizacja. Szpital użyje dożylnych płynów, aby pomóc w nawodnieniu, oraz respiratora lub tlenu. W większości przypadków hospitalizacja potrwa tylko kilka dni.
Czym jest grypa?
Grypa to choroba, którą powoduje wirus. Powoduje ona takie objawy jak bóle głowy i ciała, ból gardła, gorączkę i objawy ze strony układu oddechowego, które mogą być poważne. Grypa jest najczęstsza w miesiącach zimowych, kiedy wiele osób może zachorować jednocześnie (epidemia). Grypa typu A, B i C to najczęstsze typy, które zarażają ludzi. Grypa typu A i B jest sezonowa (większość ludzi zapada na nią zimą) i ma poważniejsze objawy. Grypa typu C nie powoduje poważnych objawów i nie jest sezonowa — liczba przypadków pozostaje mniej więcej taka sama przez cały rok.
Jakie są objawy grypy?
Objawy grypy często pojawiają się nagle. Osoby o wyższym ryzyku powikłań, takie jak osoby z przewlekłą chorobą płuc, powinny natychmiast zwrócić się o pomoc lekarską. Leczenie może obejmować leki przeciwwirusowe, które mogą zmniejszyć objawy, jeśli zostaną zastosowane w ciągu jednego lub dwóch dni od zachorowania.
Objawy grypy mogą obejmować:

Nagły początek wysokiej gorączki Ból głowy, ból mięśni i ból stawów Kaszel ( zwykle suchy)

Ból gardła Katar Mogą wystąpić objawy żołądkowe,
wymioty lub biegunka (głównie u dzieci)

Bóle mięśni i dreszcze Zmęczenie
Jak diagnozuje się wirus grypy?
Diagnostyka wirusa grypy opiera się na kilku metodach, które pozwalają na potwierdzenie obecności wirusa w organizmie. Oto najczęściej stosowane metody diagnostyczne:
1. Wywiad i badania kliniczne:
- Lekarz przeprowadza wywiad dotyczący objawów ( takich jak gorączka, kaszel, ból gardła, bóle mięśni i ogólne osłabienie), a także historię kontaktu z osobami chorującymi na grypę
2. Testy laboratoryjne:
- Testy antygenowe: szybkie testy, które wykrywają antygeny wirusa grypy w próbkach z nosa lub gardła pacjenta. Wyniki mogą być dostępne w ciągu kilku minut,
- PCR (reakcja łańcuchowa polimerazy) : jest to bardziej czuła metoda, która pozwala na wykrycie materiału genetycznego wirusa w próbce. Test PCR jest często stosowany, gdy potrzebna jest pewność diagnozy oraz identyfikacja konkretnego typu wirusa grypy.
3. Badania obrazowe:
- W przypadku powikłań, takich jak zapalenie płuc, lekarz może zlecić wykonanie zdjęcia rentgenowskiego klatki piersiowej.
4. Obserwacja:
- U pacjentów z łagodnymi objawami grypy czasami stosuję się obserwację, szczególnie gdy nie ma potrzeby stosowania leczenia przeciwwirusowego.
Jak zapobiegać grypie?
Najlepszym sposobem na zmniejszenie ryzyka jest coroczne szczepienie się przeciwko grypie . Można je otrzymać w postaci zastrzyku lub mgiełki rozpylanej do nosa. Wirus grypy może się zmieniać (mutować) z czasem, dlatego należy szczepić się co roku.
Inne sposoby zmniejszenia ryzyka zachorowania na grypę to:
- często myj ręce mydłem i wodą. Jeśli nie możesz używać mydła i wody, użyj środka dezynfekującego na bazie alkoholu,
- zakrywaj nos i usta, gdy kichasz lub kaszlesz. Kaszl lub kichaj w łokieć lub chusteczkę, a nie w gołą dłoń,
- unikaj przebywania w towarzystwie innych osób, jeśli Ty lub one jesteście chorzy na grypę lub inną chorobę zakaźną,
- rozważ noszenie maseczki, jeśli jesteś chory i nie możesz unikać kontaktu z innymi osobami,
- unikaj dotykania twarzy, oczu, nosa i ust,
- nie dziel się jedzeniem ani sztućcami (widelcami, łyżkami, kubkami) z innymi osobami.
Jak leczy się grypę?
Leki przeciwwirusowe mogą zmniejszyć ryzyko ciężkiego przebiegu choroby i skrócić czas trwania. Wiele osób może leczyć grypę bez leków na receptę. Lekarz przepisze leki przeciwwirusowe, jeśli:
- masz objawy krócej niż 48 godzin. Leki przeciwwirusowe są mniej skuteczne, jeśli zaczniesz je stosować po dwóch dniach występowania objawów. Wirus już utworzył więcej kopii samego siebie, a twój organizm zaczął zwalczać go za pomocą własnych przeciwciał,
- masz choroby przewlekłe lub jesteś narażony na ciężką chorobę. Lekarze mogą przepisać leki przeciwwirusowe, nawet jeśli objawy utrzymują się dłużej niż 48 godzin,
- masz poważne objawy, nawet jeśli chorujesz dłużej niż 48 godzin,
- mieszkasz z osobami narażonymi na poważne powikłania grypy lub opiekujesz się nimi.
Zanim zaczniesz przyjmować leki przeciwwirusowe, poinformuj swojego lekarza o wszelkich problemach zdrowotnych.
Warto spróbować domowych sposobów łagodzenia objawów grypy, stosując leki dostępne bez recepty (OTC) i inne terapie, w tym:
- dużo odpoczynku,
- picie płynów, takich jak woda lub bulion, pomaga zapobiegać odwodnieniu,
- przykładanie ciepłych okładów lub termoforów może pomóc na ból mięśni,
- przyjmowanie paracetamolu lub niesteroidowych leków przeciwzapalnych, może pomóc obniżyć gorączkę i złagodzić bóle głowy i ciała,
- w przypadku kataru lub zatkanego nosa pomocne może okazać się stosowanie aerozolu lub doustnych środków obkurczających błonę śluzową nosa, np. fenylefryny lub pseudoefedryny,
- przyjmowanie leków przeciwkaszlowych, np. dekstrometorfanu, może pomóc w złagodzeniu dokuczliwego kaszlu,
- stosowanie środków wykrztuśnych, takich jak guaifenezyna, ułatwia usuwanie śluzu z płuc.
Nie każdy powinien przyjmować niektóre leki OTC, więc skonsultuj się z lekarzem przed ich użyciem. Dobrym pomysłem jest również upewnienie się, że niektóre leki można stosować razem lub z suplementami. Nie podawaj aspiryny dzieciom poniżej 16 roku życia, chyba że lekarz wyrazi na to zgodę.
Kiedy zgłosić się do lekarza?
Jeśli uważasz, że masz grypę, ważne jest, aby wykonać test na wczesnym etapie, aby leki przeciwwirusowe były najskuteczniejsze. Skontaktuj się z lekarzem natychmiast, jeśli:
- masz objawy grypy i chorobę przewlekłą, która zwiększa ryzyko ciężkiego przebiegu choroby,
- objawy nie zaczną ustępować po upływie siedmiu do dziesięciu dni lub jeśli gorączka utrzymuje się dłużej niż trzy dni,
- jesteś w ciąży i masz gorączkę lub inne objawy grypy,
Grypa to zaraźliwa choroba układu oddechowego, na którą może zachorować każdy. Możesz rozprzestrzeniać grypę, zanim dowiesz się, że jesteś chory, zaczynając od pierwszego dnia przed wystąpieniem objawów i od 5-7 dni po zachorowaniu. Niektórzy ludzie, zwłaszcza małe dzieci i osoby z osłabionym układem odpornościowym, mogą zarażać innych jeszcze dłużej. Grypa może mieć przebieg od łagodnego do ciężkiego, a czasami staje się zagrażająca życiu. Jeśli masz astmę lub inne choroby płuc, istnieje większe ryzyko wystąpienia powikłań po grypie.
Źródła:
- https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/4335-influenza-flu
- Kalil AC, Thomas PG. Influenza virus-related critical illness: pathophysiology and epidemiology. Crit Care. 2019;23(1):258. doi:10.1186/s13054-019-2539-x.
- Joyce EA, et al. (2009). Streptococcus pneumoniae nasopharyngeal colonization induces type I interferons and interferon-induced gene expression. BMC Genomics 10:404
- Lee SJ, et al. Increased fluid administration in the first three hours of sepsis resuscitation is associated with reduced mortality: a retrospective cohort study. Chest. 2014;146(4):908-915.
- https://www.biomerieux.com/us/en/blog/sepsis/the-link-between-the-flu–secondary-infections–and-sepsis-.html
- Bever L. “He was fit and 21. He tried to push through the flu and it killed him.”Washington Post. 11 Jan 2018.