Czym jest depresja?
Depresja (ciężkie zaburzenie depresyjne) jest częstym i poważnym zaburzeniem psychicznym, które negatywnie wpływa na nasze samopoczucie, myślenie, działanie i postrzeganie świata. Badanie z 2023 roku wykazało, że prawie trzy na dziesięć osób dorosłych (29%) otrzymało diagnozę depresji w pewnym momencie swojego życia, a około 18% obecnie doświadcza depresji. Kobiety są bardziej narażone niż mężczyźni, a młodzi dorośli są bardziej narażeni niż starsi na doświadczenie depresji . Podczas gdy depresja może wystąpić w dowolnym momencie i w każdym wieku, średnio może pojawić się po raz pierwszy w późnych latach nastoletnich do połowy 20. roku życia.
Objawy depresji mogą być różne, od łagodnych do ciężkich i mogą się różnić u każdej osoby. Objawy te mogą obejmować:
- odczuwanie smutku, irytacji, pustki i/lub beznadziei,
- utrata zainteresowania lub przyjemności z czynności, które kiedyś sprawiały przyjemność,
- znaczna zmiana apetytu (jedzenie znacznie mniej lub więcej niż zwykle) oraz znaczna utrata lub przyrost masy ciała, niezwiązana ze stosowaniem diety,
- spanie za mało lub za dużo,
- zmniejszona energia lub zwiększone zmęczenie lub osłabienie,
- wzrost bezcelowej aktywności fizycznej (np. niemożność usiedzenia w miejscu, chodzenie w tę i z powrotem, łamanie rąk) lub spowolnienie ruchów lub mowy, na tyle poważne, że może być zauważone przez innych,
- poczucie bezwartościowości i nadmiernego poczucia winy,
- trudności z myśleniem i koncentracją, zapominanie i/lub trudności w podejmowaniu drobnych decyzji,
- myśli o śmierci, myśli samobójcze lub próby samobójcze.
Normalne jest doświadczanie chwil smutku lub poczucia „przygnębienia” jako części ludzkiego doświadczenia. Jednak diagnoza depresji wymaga, aby powyższe objawy występowały przez większość dnia, prawie każdego dnia, przez ponad dwa tygodnie, wraz z wyraźną zmianą w codziennym funkcjonowaniu (np. w pracy/szkole, relacjach osobistych i hobby). Na szczęście depresja jest bardzo uleczalna.
Czynniki ryzyka depresji
Depresja może dotknąć każdego - nawet tych, którzy pozornie mają wszystko. Kilka czynników może odgrywać rolę w depresji:
- biochemiczne - różnice w niektórych substancjach chemicznych w mózgu (na przykład neuroprzekaźnikach serotoninie, dopaminie i noradrenalinie) mogą przyczyniać się do objawów depresji,
- genetyczne- depresja może być dziedziczna. Na przykład, jeśli jedno z bliźniąt jednojajowych ma depresję, drugie ma 70% szans na zachorowanie na nią w pewnym momencie swojego życia,
- osobowość - osoby z niską samooceną, które łatwo poddają się stresowi lub są ogólnie pesymistami, są bardziej narażone na depresję,
- środowisko - ciągła ekspozycja na przemoc, zaniedbanie, nadużycia lub ubóstwo również może wiązać się z ryzykiem wystąpienia depresji,
Jak leczy się depresję?
Depresja jest jedną z najbardziej uleczalnych chorób psychicznych. Od 70% do 90% osób z depresją ostatecznie dobrze reaguje na leczenie. Aby zdiagnozować depresję, pracownik służby zdrowia przeprowadzi dokładną ocenę diagnostyczną, która obejmuje kompleksowy wywiad w celu omówienia objawów, a także historii osobistej, medycznej i rodzinnej. Ponadto należy przeprowadzić badanie fizykalne w celu wykrycia chorób współistniejących, które mogą przypominać depresję - takich jak zaburzenia równowagi hormonalnej, niedobory witamin, problemy neurologiczne oraz używanie narkotyków lub alkoholu. Badania laboratoryjne i obrazowe mogą być również uwzględnione w ocenie jako część badania przesiewowego. Oceniający pracownik służby zdrowia weźmie pod uwagę wszystkie te czynniki, formułując diagnozę i zalecając indywidualny plan leczenia.
Leki przeciwdepresyjne
Chemia mózgu może przyczyniać się do depresji u danej osoby i może mieć wpływ na jej leczenie. Z tego powodu mogą być zalecane leki przeciwdepresyjne. Leki te nie są środkami uspokajającymi, „pobudzającymi” ani uspokajającymi. Nie uzależniają. Leki przeciwdepresyjne mogą przynieść pewną poprawę w ciągu pierwszego lub drugiego tygodnia stosowania, jednak pełne korzyści mogą nie być widoczne przez dwa do trzech miesięcy. Jeśli osoba odczuwa niewielką lub żadną poprawę po kilku tygodniach, jej psychiatra/pracownik służby zdrowia może zalecić dostosowanie dawki, dodanie nowego leku lub zmianę na inny lek przeciwdepresyjny. W niektórych sytuacjach pomocne mogą być inne klasy leków psychiatrycznych, takie jak stabilizatory nastroju. Ważne jest, aby poinformować swojego pracownika służby zdrowia, jeśli masz obawy dotyczące swoich leków lub doświadczasz jakichkolwiek skutków ubocznych leku. Psychiatrzy zazwyczaj zalecają pacjentom kontynuowanie przyjmowania leków przez sześć lub więcej miesięcy po ustąpieniu objawów depresyjnych. W przypadku niektórych osób z grupy ryzyka — na przykład tych, które w przeszłości doświadczyły wielu epizodów depresji lub tych, u których w rodzinie występowała silna historia depresji — może zostać zasugerowane długoterminowe leczenie podtrzymujące w celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia przyszłych epizodów.
Psychoterapia
Psychoterapia, lub „terapia rozmową”, jest również często zalecana. Terapia poznawczo-behawioralna (CBT), jedna z najczęstszych form psychoterapii, okazała się skuteczna w leczeniu depresji. CBT koncentruje się na rozpoznawaniu i korygowaniu niezdrowych wzorców myślenia w celu zmiany myśli i zachowań, aby reagować na wyzwania w bardziej pozytywny sposób. Może być stosowana samodzielnie lub w połączeniu z lekami przeciwdepresyjnymi. Psychoterapia może obejmować jedną lub więcej osób. Na przykład terapia rodzinna lub par może pomóc rozwiązać problemy w tych bliskich relacjach. Terapia grupowa gromadzi w środowisku terapeutycznym grupę osób, które podobnie doświadczają depresji, zapewniając okazję do wzajemnej nauki i wsparcia.
W zależności od nasilenia depresji, leczenie psychoterapią może trwać kilka tygodni lub dłużej. Znaczną poprawę można często osiągnąć po 10 do 15 sesjach.
Terapia elektrowstrząsowa (ECT)
ECT to leczenie medyczne, które jest zazwyczaj zarezerwowane dla osób z ciężkimi epizodami depresyjnymi, które nie zareagowały na inne metody leczenia. ECT jest stosowane od lat 40. XX wieku, a wiele lat badań doprowadziło do znacznych udoskonaleń i uznania jego skuteczności jako głównego nurtu leczenia, a nie „ostateczności”. ECT to zabieg wykonywany w znieczuleniu, podczas którego mózg jest stymulowany elektrycznie w celu wywołania krótkiego napadu padaczkowego. Pacjent zazwyczaj otrzymuje ECT dwa do trzech razy w tygodniu, co daje łącznie od sześciu do dwunastu zabiegów. Zazwyczaj jest on zarządzany przez zespół przeszkolonych specjalistów medycznych, w tym psychiatrę, anestezjologa i pielęgniarkę lub asystenta lekarza.
Samopomoc i radzenie sobie
Istnieje szereg rzeczy, które ludzie mogą zrobić, aby pomóc złagodzić objawy depresji. Dla wielu osób regularne ćwiczenia pomagają stworzyć pozytywne uczucie i poprawić nastrój. Regularne zapewnienie sobie odpowiedniej ilości snu, zdrowa dieta i unikanie alkoholu (środka uspokajającego) również mogą pomóc złagodzić objawy depresji.
Depresja to prawdziwa choroba i pomoc jest dostępna. Przy odpowiedniej diagnozie i leczeniu zdecydowana większość osób z depresją ją przezwycięży. Jeśli doświadczasz objawów depresji, pierwszym krokiem jest wizyta u lekarza rodzinnego lub psychiatry. Porozmawiaj o swoich obawach i poproś o dokładną ocenę.
Depresja różni się od smutku lub żalu/żałoby
Śmierć bliskiej osoby, utrata pracy lub zakończenie związku to trudne doświadczenia, które człowiek musi znieść. Normalne jest, że w odpowiedzi na takie sytuacje rozwijają się uczucia smutku lub żalu. Osoby doświadczające straty często mogą opisywać siebie jako osoby „przygnębione”. Ale bycie smutnym nie jest tym samym, co depresja. Proces żałoby jest naturalny i unikalny dla każdej osoby i ma pewne cechy wspólne z depresją. Zarówno żałoba, jak i depresja mogą obejmować intensywny smutek i wycofanie się ze zwykłych zajęć. Różnią się również w ważnych kwestiach:
- w żałobie bolesne uczucia pojawiają się falami, często przeplatając się z pozytywnymi wspomnieniami zmarłego. W ciężkiej depresji nastrój i/lub zainteresowanie (przyjemność) są obniżone przez większość dwóch tygodni,
- w żałobie poczucie własnej wartości jest zazwyczaj utrzymywane. W ciężkiej depresji powszechne są uczucia bezwartościowości i wstrętu do samego siebie,
- w żałobie myśli o śmierci mogą pojawić się, gdy myśli się lub fantazjuje się o „dołączeniu” do zmarłej ukochanej osoby. W ciężkiej depresji myśli skupiają się na zakończeniu swojego życia z powodu poczucia bezwartościowości lub niezasługiwania na życie lub niemożności poradzenia sobie z bólem depresji.
Żal i depresja mogą współistnieć. Kiedy żal i depresja współwystępują, żal jest poważniejszy i trwa dłużej niż żal bez depresji. Rozróżnienie żalu i depresji jest ważne i może pomóc ludziom w uzyskaniu pomocy, wsparcia lub leczenia, których potrzebują.
Ważne telefony – gdzie szukać pomocy?
W przypadku depresji należy szukać pomocy w następujących placówkach:
– Poradnie Zdrowia Psychicznego,
– Centra Zdrowia Psychicznego,
– Ośrodki Interwencji Kryzysowej,
– Poradnie Psychologiczno-Pedagogiczne (dla dzieci i młodzieży),
– Szpitale psychiatryczne.
- Telefon Zaufania Fundacji „Twarze Depresji” 22 290 44 42
W Telefonie Zaufania Fundacji „Twarze Depresji” dyżuruje psycholog dla osób dorosłych we wtorki i środy od 9.00 do 11.00.
- Całodobowa Linia Wsparcia 800 70 2222
Linia Wsparcia 800 70 2222 jest linią całodobową i bezpłatną dla osób dzwoniących. W Centrum Wsparcia dla osób w stanie kryzysu psychicznego pod telefonem, mailem i czatem dyżurują psycholodzy Fundacji ITAKA udzielający porad i kierujący dzwoniące osoby do odpowiedniej placówki pomocowej w ich regionie. Więcej na: https://czp.org.pl/index.php/course/centrum-wsparcia-dla-osob-w-stanie-kryzysu-psychicznego/
- Antydepresyjny Telefon Zaufania (22) 484 88 01 - prowadzi Fundacja ITAKA – Centrum Poszukiwań Ludzi Zaginionych , dlatego najlepiej sprawdzić szczegóły na stronie: http://stopdepresji.pl/
- Antydepresyjny Telefon Forum Przeciwko Depresji (22) 594 91 00
Forum Przeciw Depresji prowadzi Antydepresyjny Telefon pod numerem (22) 594 91 00 czynny w każdą środę i czwartek od 17.00 do 19.00 (koszt połączenia jak na numer stacjonarny wg taryfy operatora telefonicznego). Więcej o projekcie na stronie: https://forumprzeciwdepresji.pl/wazne-telefony-antydepresyjne
- Telefon zaufania dla dzieci 116 111
116 111 to pierwszy bezpłatny i ogólnopolski telefon zaufania dla młodych ludzi, który prowadzi Fundacja „Dajemy Dzieciom Siłę”. Z konsultantami Telefonu Zaufania 116 111 można się podzielić swoimi troskami i problemami. Celem naszego działania jest również poprawa samopoczucia, a często – bezpieczeństwa dzwoniących. Kontakt z konsultantami Telefonu Zaufania dla Dzieci i Młodzieży 116 111 jest dla wielu młodych osób pierwszą szansą na powiedzenie o swoich problemach, m.in. depresji, samookaleczeniach czy obniżonym nastroju, uzyskanie wsparcia w trudnych chwilach i dostrzeżenie dorosłych – rodziców i profesjonalistów, którzy mogą pomóc w rozwiązaniu kłopotów.
Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży 116 111 jest czynny codziennie od 12:00 do 22:00, a z jego konsultantami można się również skontaktować wysyłając anonimową wiadomość online przez www.116111.pl/napisz. Więcej informacji: www.116111.pl
- Telefon dla Rodziców i Nauczycieli 800 100 100
Telefon dla Rodziców i Nauczycieli w sprawie Bezpieczeństwa Dzieci 800 100 100 prowadzi Fundacja „Dajemy Dzieciom Siłę”. To bezpłatna i anonimowa pomoc telefoniczna oraz online dla rodziców i nauczycieli, którzy potrzebują wsparcia i informacji w zakresie przeciwdziałania i pomocy dzieciom przeżywającym kłopoty i trudności wynikające z problemów i zachowań ryzykownych takich jak: agresja i przemoc w szkole, cyberprzemoc i zagrożenia związane z nowymi technologiami, wykorzystywanie seksualne, kontakt z substancjami psychoaktywnymi, uzależnienia, depresja, myśli samobójcze, zaburzenia odżywiania.
Więcej informacji: www.800100100.pl.
- Dziecięcy Telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka
800121212 – Dziecięcy Telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka jest bezpłatny i czynny od poniedziałku do piątku w godzinach od 8.15 do 20.00. Każdy, kto zadzwoni po godzinie 20.00 lub w dni wolne od pracy może przedstawić swój problem i zostawić numer kontaktowy. Pracownik telefonu zaufania na pewno oddzwoni. Psycholodzy, pedagodzy, a także prawnicy udzielają niezbędnego wsparcia wszystkim dzwoniącym dzieciom. Pod numer interwencyjny również osoby dorosłe mogą zgłaszać problemy dzieci. Więcej informacji: www.brpd.gov.pl/telefon-zaufania
Źródła:
- https://twarzedepresji.pl/wazne-telefony-szukac-pomocy/
- https://www.psychiatry.org/patients-families/depression/what-is-depression/
- https://www.nimh.nih.gov/health/topics/depression
